سماج سیوی لیکھکہ عندلیب راٹھور (تحریر ： امرجیت سنگھ جیت )

 

پراُپکار تے ساہِت دا سُمیل...'سماج سیوی لیکھکہ 'عندلیب راٹھور'

کہندے نے کئی واری ہڑھاں دی روڑھ تے ہنیریاں-جھکھڑاں دا ویگ تَے کردَے کتھوں دی مِٹی نوں کتھے جا سُٹنا ہے ،ایداں ہی سمے دے گیڑ تے بخت دے چکّر چ پئے بندے دے حالات اُس نوں کِتے دی کِتے لَے جاندے نے ۔ دسّدے ہن کہ جودھپور ،راجستھان دے مہاراجہ جسونت سنگھ راٹھور دے پوترے مان سنگھ دے چھوٹے پُتّر سُرجن سنگھ راٹھور نے صُوفیواد توں پربھاوت ہو کے دین قبول کر لیا تے اوہ اسلام دا پَیروکار ہو گیا سی۔ اُس دا نام بدل کے سُراج اُلدّین خان راٹھور پَے گیا تے اوہ جودھپور چھڈّ کے لاہور ہُندا ہویا کشمیر دے پُنچھ علاقے وچ چلا گیا سی۔ اتھوں اگّے اوہ کہوٹہ دے اِک چودھری دی لڑکی نال نِکاح کرا کے اُتھے ہی رہِن لگّ پیا تے بعد 'چ آپنے سہُرے دی موت اُپرنت چودھری دی پدوی پراپت کرن چ کامیاب ہو گیا تے ترقّی کردا کردا پُنچھ علاقے دا شاسک بن گیا۔اگّوں 1819ء تکّ اُہی خاندان پُنچھ دے علاقے 'تے شاسن کردا رہا۔عندلیب راٹھور دا جنم ایسے شاہی خاندان وچ والد راجہ علی اصغر راٹھور دے گھر والدہ مسرت امین راٹھور دی ککّھوں 15 اکتوبر 1987ء نوں سرحدّ پار کشمیر دے ضلع حویلی کہوٹہ وِکھے ہویا۔مینے راجپوت راٹھوراں دے شاہی خاندان 'چ پَیدا ہوئی عندلیب راٹھور اِک بہُپکھی وِلکّھن شخصیت ہے ۔اُس دی شخصیت دے وکھو-وکھّ پہلوآں دی گلّ کریئے تاں اوہ اِکّ سماج سیوکہ ،ناولِسٹ، افسانہ-نِگار،ناٹک-رچیتا اتے بہُبھاشائی شاعرہ ہے ۔مُول روپ وچّ اوہ اُردو دی لیکھکہ ہے پر اوہ پنجابی،مارواڑی ،گُجراتی، گوجری، ڈوگری، اُردو، پشتو، میرپُری،ہندکو، فارسی، انگریزی، جرمنی اتے ہور انیکاں بھاشاواں دی گیاتا ہے۔ عندلیب دے پُرکھے مُول روپ وِچ راجستھان دے جودھپور راج گھرانے نال سنبندھت ہون کارن عندلیب نوں جِتھے مان ہے اُتھے اُس دے من وچ اِک لگاء تے ترسیواں وی ہے پُرکھیاں دی دھرتی 'جودھپور' لئی۔ اِک وار امریکہ دے اِک اُردو اخبار 'چ عندلیب بارے رژپورٹ شایع ہوئی ، جِس وچ اُس دیاں چار تصویراں وی سن ۔شوشل میڈیا تے اوہ رپورٹ آؤن تے کِسے پاٹھک نے ٹِپِنی کرکے کہا کہ ایہ تاں برطانیہ دی شہزادی لگدی ہے۔اُس ٹِپنی دے جواب وچ عندلیب نے بڑے مان نال کہا سی کہ برطانیہ دی نہیں میں کشمیر دی شہزادی ہاں۔ایہ سی عندلیب دے سوَےمان دی گلّ۔ذِکریوگ ہے کہ عندلیب دے ابّا پاکستان سِول سروِس دے اُچّ ادھیکاری وجوں سیوامُکت ہوئے ہن۔

عندلیب دسّدی ہے کہ جد اوہ اجے چھوٹی سی اوہناں دے گھر جِنّے وی کامے سن لگ-بھگ سارے  ہی گُجر سن ،عندلیب دے گوجری زبان سِکھن دا وڈّا کارن وی اوہناں گُجر کامیاں دا پروار نال گُھل-مِل کے رہنا ہی بنیا۔اوہ دسّدی ہے کہ بچپن توں ہی اُس نوں غریب کامیاں نال نیڑتا کرنی چنگی لگدی سی۔ اگّے اوہ دسّدی ہے بچپن وچ جد اوہ خانہ بدوش بکّروالاں دے ڈیرے جو کہ کدے کدائیں اوہناں دی رِہائش دے نیڑے لگِے ہُندے سن، نوں دیکھدی تاں اوہ حَیران ہو کے سوچدی رہندی ایہ لوک کِتھوں آؤندے ہن کتھے جاندے ہن اوہناں دے اصل ٹکانے کِتھے ہن۔ مینہ-ہنیری چ کویں گُزارا کردے ہن۔ اُسدی ایہی جگیاسا اگّے جا کے اُس دا مِشن بن گئی۔اُس نوں بکّروال خانہ بدوشاں نال گوڑھا سنیح ہو گیا۔ اُس نے بےشکّ ایم بی اے تکّ دی پڑھائی لاہور ورگے بےحدّ سبھیاک شہر 'چ رہِ کے کیتی پر خانہ بدوش بکروالاں لئی اُس دی اُتسُکتا بنی رہی۔ ہُن اُس نے بکروالاں دی پَیڑ نپّنی شروع کر دتی سی۔ شاہی پروار نوں بےشکّ ایہ پسند نہیں سی پر عندلیب نے آپنا راہ چُن لیا سی، اُس نے بکروالاں 'چ ودھّ توں ودھّ سماں بِتاؤنا شروع کر دِتا خود وی خانہ بدوش بن کے اوہناں وِچ رچ مِچ گئی۔بےشکّ اِس لئی اُس نوں بہت اَوکڑاں دا ساہمنا کرنا پیا پہلی دِقِت اُس دا اِک راجپوت اَورت ہونا ہی سی۔اوہ دسّدی ہے کہ اُس دے پروار وچ اِس توں پہلاں کوئی وی میمبر لیکھک جاں کوی نہیں سی ،ایہ سارا کُجھّ اُس نوں لیہا بھنّ کے کرنا پیا۔ اگلی وڈی مُشکل ایہ سی کہ بکّروال کِسے نوں آپنے خیمے چ رلاؤندے ہی نہیں سن۔اوہ بڑے خوددار تے انکھی ہُندے ہن ،کِسے توں بھیکھ منگنا جاں رحم دی آس کرنا اوہناں دے سبھیاچار وچ ہُندا ہی نہیں ۔ اِس لئی اوہ کِسے توں کُجھ وی مُفت 'چ پراپت کرن دے حقّ 'چ نہیں ہُندے۔ عندلیب دسّدی ہے کہ گوجری بولن کارن اوہ جلد ہی بکّروالاں دے نیڑے ہو گئی تے اِنج اُس نوں بکّروالاں نال وِچرن دی سہمتی مِل گئی۔اِس دَوران اُس نے آپنی ایش-و-آرام دی زندگی چھڈّ کے کِنّیاں دھپاں-چھاواں ،جھکھڑ-جھولے تے برفیلیاں راتاں آپنے تن تے ہنڈھائیاں ۔اوہ خانہ بدوشاں دے پچھے پچھے دریاواں تے نوکیلیاں پربتی چوٹیاں نوں پار کردی ہوئی اُبڑ-کھابڑ راہاں دی پاندھی بنی رہی تے پِھر اُس نے اِک اُپرالا  ہور کیتا خانہ بدوشاں نوں سبھیاچار دی مُکھّ دھارا نال جوڑن دا ،اوہناں دے بچّیاں نوں تعلیم دین دا ۔اوہ کجھ حدّ تکّ کامیاب وی ہوئی۔ اُس نے آپنے نوجوان سوَے سیوی ساتھیاں دی ٹیم بنائی جِس وِچّ ادھیاپک ،ڈاکٹر تے ہور پڑھے لِکھے ساتھی سیوا ہتّ اگّے آئے۔ ہُن اُس نے خانہ بدوش بچّیاں لئی موبائیل سکول شروع کیتے ہوئے ہن۔خانہ بدوشاں دی بھلائی ہتّ ڈاکٹری کینپ لگائے جاندے ہن۔اِس کارج لئی اوہ دسّدی ہے اُس دی ٹیم وچ لگ-بھگ 500 سوَے سیوی ساتھی سیوا لئی جُڑ چُکّے ہن۔اوہ دسّدی ہے خانہ بدوشاں بارے بہت کمّ ہونا اجے باقی ہے۔کوشش جاری ہے۔ ایسے کڑی چ اوہ اِک پُستک ' خانہ بدوش ہسٹری ' وی لِکھ چُکّی ہے۔اُس توں علاوہ اُسدی ٹیم پچھڑے ہوئے کھیتراں وِچ جِتّھے ڈاکٹری سہولت دی لوڑ ہُندی ہے میڈیکل کیمپ لگاؤندی رہندی ہے۔اوہ غُربت تے جہالت ورگیاں سمسیاواں نوں سماج چوں ختم کرن دی مدعی ہے۔

جِتھے اوہ سماج سیوا چ دِن رات اِک کری رکھدی ہے اُتھے اوہ ساہِتک کھیتر دی وی منّی پرمنّی ادبی شخصیات ہے۔اُس دے کشمیری بولاں چ مارواڑ دی چسّ ،محبتی ٹُنکار تے راجپوتی جُرات ہُندی ہے۔ہُن تکّ اوہ پاٹھکاں دی کچہری وچ کُلّ چھے پستکاں پیش کر چُکّی ہے۔ جہناں وچوں اردو غزلات تے نظماں دی ' آئنہ طاق پر'، ناول ' سیاہ لباس کی قید' , دو کتاباں اتہاسک 'خانہ بدوش ہسٹری' , 'راجپوت ہسٹری' ناول 'عشق نہ پچھے ذاتاں ' اتے نِکّے نِکّے یادگاری پلاں دا سنگریہہ 'بِکھری یادیں ' شامل ہن۔ اُس دیاں غزلاں تے نظماں وچ کومل احساس، محبتی رنگ ،ترسیواں تے قُدرتی ورتاریاں دی صِفت تاں ہُندی ہی ہے پر کِتے کِتے سماجک وِسنگتیاں ، اساوینپن ،کانی ونڈ تے ناری دے شوشن پرتی نابری سُر وی ہے۔آپنیاں غزلاں وچ اوہ آپنے پُرکھیاں دی دھرتی جودھپور پرتی آپنا ہیج وی ظاہر کردی ہے۔ اُس دیاں لِکھتاں پوری منُکھتا لئی سدبھاونا تے امن و ایمان دی شاہدی بھردیاں ہن۔اوہ آپنیاں لِکھتاں راہیں پوری دُنیا نوں پیار-محبت دا پیغام دِندی جاپدی ہے۔اُس دے غزل 'سنگیہہ آئنہ طاق پر' نے دُنیا دیاں مشہور ادبی شخصیتاں دا دھیان کِھچیا ہے جِہناں وچّ 'جاوید اختر صاحب، گلزار (بھارت)،چودھری مدن موہن بھوپال، ڈاکٹر جرنیل سنگھ آنند (پنجاب)،حَیدر قریشی (جرمنی)،ڈاکٹر مقصود جعفری نیویارک اتے ناصر ادیب فلمی لیکھک ہن، جہناں نے آپنیاں مُلّوان ٹِپّنیاں اُس دی کتاب چ درج کیتیاں ہن۔

آپنی زندگی دی نِجّی گلّ کردیاں اوہ دسّدی اُس دے شوہر راجہ شفقت راٹھور تے تنّ بچّیاں سمیت اُس دا اِک خوشحال پروار ہے ۔اوہ آپنے پروار نوں بےپناہ محبت کردی ہے ۔راجہ شفقت راٹھور بےشکّ اِک وڈّا کاروباری ہے پر اوہ عندلیب دے ادبی کارجاں وچّ ہمیشہ سہائی ہُندا ہے۔

اُس دی سماج سیوا اتے ساہِتک دین بدلے سماجک تے ادبی تنظیماں نے اُس نوں بےحدّ مان سنمان دِتا ہے۔جِس وچ 'احساس فار لائف ایوارڈ '،'سر سیدّ احمد خان گولڈ میڈل ' , 'غالب ایوارڈ ' , 'سلور میڈل ملیشیا'، ' گو گرین انٹرنیشنل آرگنائیزیشن' , 'میڈل بحرین گورنمینٹ ' اتے ہور وی بہت سارے ایوارڈ تے سنمان پتر دیشاں وِدیشاں توں اُس نوں پراپت ہوئے ہن۔اوہ دسّدی ہے کہ پاکستان، بھارت، یورپیئن دیشاں توں علاوہ یو ایس اے تکّ دے شوشل ورکر تے ادبی لوک ساہِت اتے سماج سیوا ہتّ اُس نال جُڑے ہوئے ہن۔

پیش ہن اڈس دیاں کجھّ غزلاں:

 ۱)

ترے غم میں سنبھل جاتی تو کیا ہوتا

  کہانی  تھی  بدل  جاتی  تو  کیا  ہوتا

تو کیا دنیا کا یہ نقشہ بدل جاتا

 مری ترکیب چل جاتی تو کیا ہوتا

مجھے حد میں بٹھا کر بھی پریشاں ہو

 اگر  حد   سے  نکل  جاتی   تو  کیا  ہوتا

بدلنی  تو  نہیں  تھی  زندگی پھر بھی

 ترے سانچے میں ڈھل جاتی تو کیا ہوتا

لگا  کر  پیچ  تیرے  پیار  کا دل  میں

 اگر کچھ پھول پھل جاتی تو کیا ہوتا 

(عندلیب راٹھور)

(۲

کسی  جھوٹی  انا  پر وار  دو  گے

 مجھے عورت سمجھ کر مار دو گے

مجھے  تم جیت تو جاؤ گے لیکن

 کسی دن پھر جوئے میں ہار دو گے

کہانی میں اضافہ کر رہے ہو

 مجھے کوئی نیا کردار دو گے

پتا چلنے نہ دینا آج کی بات

 ہمیشہ کل کی ہی اخبار دو گے

تمہارے مسئلے بھی کم نہ ہوں گے

 مسائل کا اگر انبار دو گے

تمہارے ساتھ چلنے کو چلوں

 پر مجھے ہر راستہ پر خار دو گے

یہ دل کیا جان بھی حاضر ہے لیکن

 محبت کے گل و گلزار دو گے

دوبارہ ربط کیسے جوڑ لوں میں

 مجھے تم پھر نیا آزار دو گے

(عندلیب راٹھور)

اُس دی ساہِتک تے سماجک دین لئی اُس نوں مُبارکباد، شالہ! اوہ آپنے نیک کارجاں نوں ثابت قدمیں انجام دندی رہے تے ادبی دُنیا نوں آپنیاں لِکھتاں راہیں ہور وی امیر بناؤندی رہے۔اِس آس نال کہ اوہ منُکّھی قدراں قیمتاں تے پہرہ دِندی ہوئی آپنا ساہِتک سفر نِرنتر جاری رکھیگی ،اک وار پِھر  شاباش کہندے ہوئے مُبارک آباد۔

آمین!

امرجیت سنگھ جیت

9417287122